Sağlıklı yaşam

Beslenme

Sağlıklı bir yaşam biçimini korumak – iyi yemek yeme, yeterli egzersiz yapma ve kötü alışkanlıkları en aza indirme – herkesin yararınadır. İnflamatuvar Barsak Hastalığınız olduğunda ise sağlıklı bir yaşam sürdürmek, belirtilerinizi yönetmenize ve iyi hissetmeyi sürdürmenize de yardımcı olabilir.

İnflamatuvar Barsak Hastalığı olan kişilerde çoğunlukla şunlara rastlanır:

İştah kaybı: İshalin yanı sıra keyifsizlik, ağrı ve bulantı hissetmenin bir sonucudur
Kilo kaybı: İshal ve iştah kaybının sonucudur
İnce veya kalın barsakta, alevlenmeye bağlı inflamasyon nedeniyle sıvı, besin ve elektrolitlerin (‘tuz’) yetersiz emilimi
Beslenmeye dayalı alevlenmeler (bazı insanlarda)

Dengeli bir beslenme, özellikle Crohn hastalığı olan hastalardaki beslenme yetersizliğini engelleyebilir.

Beslenme, İnflamatuvar Barsak Hastalıklarının nedeni değildir ancak bazı yiyecekler alevlenmeyi tetikleyebilir veya belirtileri kötüleştirebilir. Bu tetikleyiciler kişiden kişiye değişir ve ülseratif koliti veya Crohn hastalığı olan herkes için belirtileri azdıran tek bir yiyecek veya içecek türü yoktur.

İnflamatuvar Barsak Hastalığı olan herkese uygun tek bir diyet mevcut olmasa da, sağlıklı bir beslenme İnflamatuvar Barsak Hastalığınızı yönetmenizi ve alevlenmelerin etkisini azaltmayı sağlayacaktır.

Sağlıklı beslenme, beslenmenizden neyi çıkardığınızdan çok beslenmeye neyi dâhil ettiğinizle ilgilidir. Bazı yiyecekleri çıkarır ama belirtilerinizde herhangi bir fark görmezseniz, bu yiyecekleri tekrar beslenmenize katabilirsiniz.

Hangi gıdaların belirtileri ve alevlenmeleri azdırdığını belirlemek için bir günlük tutmak yararlı olabilir. Bu size, beslenmenizle belirtileriniz arasındaki ilişkiyi göstermede yardım edebilir.

Ülseratif koliti veya Crohn hastalığı olan kişiler genellikle aşağıdakileri yapmalıdırlar:

Düzenli olarak daha küçük porsiyonlar yiyin. Günlük gıdanızı 5-6 porsiyona bölün ve her 2-3 saatte bir yemek yiyin. Bu, daha seyrek ama daha büyük porsiyonlar yemekten daha iyidir. Daha küçük porsiyonlar, sindirim sistemindeki yükün hafiflemesine ve gıdanın daha iyi sindirilmesine yardımcı olacaktır.
Yağ alımını azaltın. Yağlar, barsakların hareketlerini arttırır ve kramp şeklinde sancıya neden olurlar. Sıvı yağları, tereyağını, yoğunlaştırılmış yağları ve margarinleri, kremayı, aynı zamanda tatlıları ve kremalı bisküvileri azaltmak yağ alımını azaltmanızı sağlar.
Basit şekerleri azaltın. Bunlar bal, tatlılar, pastalar ve konsantre meyve sularında bulunurlar. İshale neden olur veya ishal olasılığını arttırırlar.
Süt ve süt ürünlerini tüketmeyin veya azaltın. Süt ve süt ürünleri (süt, kaymak ve işlenmiş peynir, tam yağlı veya az yağlı yoğurtlar daha az ölçüde) İnflamatuvar Barsak Hastalıklarının belirtilerini şiddetlendirebilirler. Alevlenme döneminde bunlardan kaçınmalı, daha sonra süt ürünlerine toleransınız oranında beslenmenize azar azar arttırarak eklemelisiniz.
Katkı maddeli yemeklerden ve yarı işlenmiş ürünlerden kaçının
Tuzlu ve baharatlı yemeklerden kaçının
Yapay tatlandırıcılardan, özellikle de sorbitolden kaçının. Tatlandırıcılar ishale neden olur veya ishal olasılığını arttırırlar.
Fındık, fıstık ve tohumlardan kaçının
Yağlı ve kızarmış yiyeceklerden kaçının. Bunlar gaza ve ishale neden olurlar.
Lif oranı yüksek gıdaların; taze meyve ve sebzeler ile tam tahılların alımını sınırlayın. Bunlar belirtileri kötüleştirebilir (özellikle de barsaklar iltihaplı olduğunda). Alevlenme sırasında lif oranı yüksek salatalar, sebzeler ve meyvelerin (özellikle lahana, Brüksel lahanası, turunçgiller, erik, üzüm ve kayısı) yanı sıra yulaf gevreği ve mısır gevreğinden de kaçınmak gerekir. Meyve ve sebzeler yenmeden önce soyulmalı, çekirdekleri çıkarılmalı ve pişirilmelidir. (ör. Elma kompostosu uygundur)
Yüksek lifli gıdaları yemeden önce pişirin: Bu faydalı gıdaları beslenmenizden çıkarmak yerine, iyice pişirerek yiyin ve çiğ olarak tüketmekten kaçının.
Gaza neden olabilen fasulye, lahana, brokoli, kafein ve gazlı içecekler gibi gıdalardan kaçının

Belirli bir yiyecek soruna neden oluyorsa sağlık uzmanınızla veya diyetisyeninizle konuşmadan beslenmenizden temelli çıkarmayın. Faydalı besinlerin yerini tutması için vitamin veya mineral takviyesi almanız gerekebilir.

Sonraki adımlar:

Durumunuzu bir diyetisyen veya beslenme uzmanıyla görüşmenin size faydalı olup olmayacağını doktorunuza sorun
Sağlıklı beslenme kurallarını okuyun
Yeni öğrendiğiniz ve keyif alabileceğinizi düşündüğünüz yiyeceklerin de olduğu bir alışveriş listesi oluşturun
Beslenmenizde ne gibi değişiklikler yapabileceğinizi ailenizle veya ev halkıyla tartışın

Alevlenme sırasında farklı beslenmeli miyim?

Alevlenme sırasında barsaklarınızı ‘dinlendirip’ gıda alımınızı azaltmak isteyebilirsiniz. Ancak bunun sonucunda, vücuda inflamasyon (iltihap) süreciyle başa çıkmada yardım eden proteinler de dâhil olmak üzere önemli besinlerden mahrum kalabilirsiniz. Üstelik bazı ilaçlar (özellikle steroidler) protein metabolizması ile etkileşebilir. Ezilmiş veya püre haline getirilmiş gıdaları sindirmek daha kolay gelebilir.

Alevlenmeniz bittiğinde, alevlenme sırasında almadığınız gıdaları 3-5 gün içinde teker teker almaya başlamanız gerekir.

Yemeğimi pişirmenin özel bir yöntemi var mıdır?

Sindirim sisteminiz üzerindeki baskıyı azaltmak için yiyeceklerin pişirilmesi ve gıdaların kolayca sindirilir özellikte olması gerekir. Buharda, güveçte, ağır ateşte veya ızgarada pişirmek, yemek pişirmek için iyi yöntemlerdir. Yemekleri kızartmaktan kaçınmalısınız.

Sağlıklı, çeşitlilik içeren beslenme nedir?

İnflamatuvar Barsak Hastalıklarında beslenmenin temel ilkeleri, toplumun genel beslenme ilkeleriyle aynıdır. Yani beslenmeniz, karbonhidrat içeren gıdalar (patates, hamur işi, pirinç, ekmek, yulaf, mısır), proteinden zengin besinler (et, balık, süt, yumurta ve peynir) ve daha az miktarda yağ, özellikle daha az hayvansal yağ gibi besinlerin bir karışımını içermelidir. Meyve, sebze ve sıvılarla da birlikte bütün bunlar, iyi bir sağlık için gerekli olan enerji, vitamin, mutlak gerekli elementleri bize sağlarlar.

Sütten kaçınmalı mıyım?

İnflamatuvar Barsak Hastalıkları olsun olmasın bazı kişiler, sütte ve birçok süt ürününde bulunan şekeri, yani laktozu doğru şekilde sindiremezler. Buna onların, laktaz adı verilen sindirim enzimini yeteri kadar üretmemeleri neden olur.

Laktoz sindirimin yetersiz olması, kramplara, karın ağrısına, gaza, ishale, şişkinliğe neden olabilir. Eğer laktoza intoleransınız olduğunu düşünüyorsanız, bunu öğrenmek için “laktoz tolerans testi” yaptırabilirsiniz.

Ülseratif kolitiniz veya Crohn hastalığınız varsa, süt ürünleri alımını sınırlamayı deneyip bunun fark yaratıp yaratmadığını gözlemleyebilirsiniz. Laktoz intoleransınız olduğunu düşünüyorsanız, laktaz takviyesi alarak vücudunuzun bu besini sindirmesine yardımcı olabilirsiniz.

Süt ürünleri, özellikle kalsiyum ve protein açısından iyi bir besin kaynağıdır. Bu yüzden bu besin grubunu mümkün olduğunca almaya devam etmelisiniz.

İlave olarak vitamin almam gerekiyor mu?

Özellikle Crohn hastalığı olan kişiler, hastalık besinlerdeki vitaminlerin emiliminden sorumlu olan ince barsaklarını etkilediğinden dolayı, vitamin takviyesi alma ihtiyacı duyabilirler.

B12 vitamini alt ileumda emilir. Eğer ileum iltihabınız varsa (ileumu etkileyen Crohn hastalığı), B12 vitaminini enjeksiyonla (şırıngayla) almanız gerekebilir zira bedeniniz gıdalardan yeterli emilimi yapamaz.

Düşük lif diyetindeyseniz, bazı meyvelerde yaygın olan birtakım vitaminleri, örneğin C vitaminini yeteri kadar alamıyor olabilirsiniz ve takviye almanız gerekebilir.

Genellikle İnflamatuvar Barsak Hastaları için düzenli olarak multivitamin takviyesi almak muhtemelen yararlı olacaktır.

Sindirim yetersizliği sorununuz varsa veya barsak ameliyatı geçirdiyseniz, diğer vitaminler, özellikle güneşsiz ülkelerde D vitamini ve kalsiyum alımı gerekli olabilir. Steroid kullanımı ve Crohn hastalığının kendisi, kemik erimesi ve osteoporozla bağlantılıdır. Bu nedenle yeterli kalsiyum ve D vitamini alımı çok önemlidir.

Genellikle İnflamatuvar Barsak Hastalığı olan kişiler mineral eksikliği yaşamazlar. Ancak kalsiyum, fosfor ve magnezyum takviyeleri, geniş bir alanda ince barsak hastalığı olan veya barsaklarının önemli bölümü ameliyatla alınmış olan kişiler için gereklidir. Demir tedavisi, anemiyi düzeltmede yardımcıdır. Ağızdan alınan demir, dışkıya siyah renk verir. Bu durum bazen barsakta kanamayla karıştırılabilir.

Ne kadar sıvı almalıyım?

İnflamatuvar Barsak Hastalıkları olan kişiler çoğunlukla ishal oldukları için, sıvı kaybı riski ve bunun sonucunda da böbrek sorunları oluşabilir. Başlangıçta, sıvı ve tuz kaybı kişide bitkinlik hissi yaratır. İshalde kaybettiğiniz kadar sıvı almazsanız böbrek fonksiyonlarınız etkilenebilir. Crohn hastalığı olan hastalarda böbrek taşı riski yükselir. Bu nedenle İnflamatuvar Barsak Hastalıkları olan kişiler, özellikle cildin tuz ve su kaybının yüksek olduğu sıcak havalarda bol sıvı tüketmelidirler.

Alabileceğim takviyeler mevcut mudur?

Takviyelerin İnflamatuvar Barsak Hastalıklarına yararı olup olmadığını araştıran çok sayıda deneysel çalışma bulunmaktadır. Bazı örnekler:

Balık veya keten tohumu yağları, beslenmede veya takviye olarak alındığında İnflamatuvar Barsak Hastalıkları inflamasyonu ile savaşmaya yardımcı olmuşlardır
İnce barsak tarafından sindirilmeyen kompleks karbonhidratlar (ör. Psilyum), kalın barsaktaki bakterileri kısa zincirli yağ asidi oluşturmaları için uyarabilirler. Bu da kalın barsak mukozasının (içini örten tabakanın) kendini iyileştirmesine yardım eder
L-glutamat’ın, ince barsak iç yüzeyini beslediğine ve Crohn hastalığı başlangıcında iyileşmeye yararlı olduğuna inanılmaktadır
Probiyotikler (ör. Laktobasil müstahzarları ve canlı kültürle yapılan yoğurt). “İyi” bakteriler, barsak bakterilerinin dengesini (mikroflora) tekrar kurmaya yardım ederler. Ev yoğurdu, barsağın iyileşmesinde gerçekten çok yararlı olabilir.

Bu gibi takviyelerin gerek ülseratif kolite gerekse Crohn hastalığına nasıl yardım ettiğini görebileceğiniz birçok araştırma daha vardır.

Kolorektal kanserin önlenmesi için bazı minerallerle (selenyum, kalsiyum), vitaminlerle (folik asit) ve ilaçlarla (5-ASA ilaçları birçok İnflamatuvar Barsak Hastasında bu rolü oynuyor görünmektedir) tedavi, hala gelişmekte olan bir alandır ve yeni araştırma çalışmaları yayınlandıkça bu konuda daha çok şey öğrenilecektir.

Egzersiz

Ülseratif kolitin ve Crohn hastalığının alevlenme dönemindeyseniz, egzersiz yapmayı istemeyebilirsiniz ama belirtilerinizi egzersiz yapmamaya mazeret olarak kullanmamalısınız.

Aktif olmak, fiziksel olduğu kadar psikolojik olarak da size iyi gelir. Kemiklerin zayıfladığı ve kırılganlaştığı osteoporoz İnflamatuvar Barsak Hastalıklarının olası komplikasyonlarından biridir. Egzersizin kemikleri güçlendirdiği ve osteoporozu önlemede yararlı olduğunu gösteren kanıtlar vardır. Egzersiz yapabiliyorsanız, sadece İnflamatuvar Barsak Hastalığınız olduğu için ‘fazla egzersiz yapma’ riskiniz olmaz. Ne tür egzersizleri yapabileceğiniz ve hangilerini yapamayacağınız konusunda bir fikir edinmiş olacaksınız.

Unutmayın:

Yoğun aktiviteler yapmak zorunda değilsiniz
Esneme, vücudu güçlendirme, yürüme, yüzme, bisiklete binme gibi daha az yoğun aktiviteler yapılabilir (bunların birçoğu tuvalete yakın yapılabilir)
İyi hissettiğinizde daha yorucu aktiviteler yapmanız kesinlikle mümkündür. Hastalıkları en üst düzeyde iken yarışmalara katılan birçok İnflamatuvar Barsak Hastası atlet vardır.